W dzisiejszym świecie zauważa się że z wielkim zapałem upowszechnia się przekonanie ateistyczne, ale wiadomo przecież że problem ateizmu nie jest nowy nawet jeżeli przyjął on dzisiaj formy bardziej oczywiste. Jest to problem, który należy do ludzkości od początku jej istnienia. Na czym polega ten problem? Rodzi się on z faktu, że Boga nie można oglądać nasze doświadczenie zmysłów nie dostrzega Go. Pytanie brzmi: Czy Bóg nie jest może pojęciem pragnień i lęków człowieka, owocem ludzkiej wyobraźni albo wymyślonym bohaterem dla odnowy pewnych interesów dla zapewnienia określonego porządku. Pod deklaracjami które bazują na nieoczywistości istnienia Boga wyraża się pragnienie człowieka do potwierdzenia samego siebie w pełnej autonomii. Przez ateizm rozumie się w sposób zwyczajny doktrynę i postawy życiowe, które negują istnienie Boga rozumianego jako istota Najwyższa, osobowa, transcendentna, Stworzyciel wszystkich rzeczy, który istnieje niezależnie od każdego z nas i całego świata. Typy ateizmu:
a. Ateizm o pochodzeniu estetycznym: nie może przekroczyć doświadczenia zmysłowego opierają się na tym dochodzi on do deklaracji, że człowiek nie może posiadać innego horyzontu jak horyzont świata zmysłowego.
b. Ateizm o pochodzeniu racjonalnym: w nim stwierdza się, że rozum ludzki jako jedyny może wytłumaczyć pochodzenie rzeczy, poznać naturę i historię. Pretekstem rozwoju tej formy stały się wszelkie osiągnięcia nauk empirycznych.
c. Ateizm idealistyczny (najbardziej współczesny): o pochodzeniu marksistowskim, który uznając zasady sumienia nie wykracza poza naturę ludzką rozumianą w jej skutkach bezpośrednio społecznych lub indywidualnych.
W stosunku do dawnych form ateizmu spotykanych w przeszłości ateizm współczesnych charakteryzuje się dwoma cechami:
Uniwersalność: podczas gdy w przeszłości ateizm ograniczał się do pozycji sekt między filozofią czy człowiekiem dzisiaj obejmuje on normy ludzkie
Pozytywność: podczas gdy poprzednie formy ateizmu w większości działały w cieniu teraz ateizm działa otwarcie wyłącznie z zamiarem wyeliminowania chrześcijaństwa. Człowiek jest w stanie posiąść siebie w takim stopniu w jakim usunie Boga. Proklamuje się boskość człowieka i przyznaje mu się miejsce Boga. Stąd mówi się o ateizmie humanistycznym w którym człowiek dla człowieka jest największą wartością.
Rodzaje ateizmu na płaszczyźnie życia:
Ateizm praktyczny: polega na zachowywaniu się osób tak jakby Bóg nie istniał. Ten ateizm nie stawia problemu istnienia Boga, ale w praktyce je neguje. Taki ateizm nie żąda wysiłku osób, refleksji dlatego jest formą najbardziej rozpowszechnianą.
Ateizm obojętności: są osoby, które nie czują w Bogu i religii wartości godnych poszukiwania. Bóg i religia to kwestie mało znaczące i nie warte wysiłku.
Ateizm relatywny: spotykany u pseudoateistów (np. Maritain – „wierzą, że nie wierzą w Boga”).
Rodzaje ateizmu na poziomie myśli: (są to postawy racjonalne, które ludzie przyjmują z chęci zanegowania Boga)
Ateizm teoretyczny absolutny: typowy dla ludzi, którzy rzeczywiście przeciwstawiają się istnieniu Boga w którego wierzą wierzący. Ludzie ci wybrali postawę wszystkiego za wszystko przeciwko Bogu
Ateizm negatywny: jest to ateizm ludzi, którzy negatywnie kończą poszukiwanie istnienia Boga. Rodzaje:
– Ateizm w imię teorii poznania: wg. tych ludzi Bóg nie jest z żaden sposób osiągany rozumem.
– Ateizm rozumu: wyklucza Boga z logicznej struktury myśli. Twierdzi, że myśl jest zdolna do logicznego wytłumaczenia rzeczywistości.
– Ateizm sceptyczny: istnienie Boga pozostaje rzeczywistością wątpliwą a rzeczywistości nie sposób pokonać. Formą tego ateizmu jest nihilizm.
Nihilizm: jest to radykalna forma ateizmu sceptycznego negująca wartości autentyczne i właściwie nie tylko w orędziu Chrystusa ale również wartości zdrowej filozofii człowieka.
Rodzaje ateizmu humanistycznego:
Ateizm naukowy: powstaje wskutek przewagi naukowej nad filozofią i teologią. Wszystko wydaje się wytłumaczalne – Bóg staje się niepotrzebny.
Ateizm marksistowski: chce uzdrowić człowieka na poziomie społeczno – gospodarczym. Wysuwa on dwa pojęcia tegoż ateizmu, są to ateizm wątpliwy i ateizm strachu. Upatruje przyczyny biedy człowieka wśród problemów społeczno – ekonomicznych.
Ateizm egzystencjalny: oparty na autonomii człowieka w istnieniu i działaniu wolności. Polega na fakcie, że człowiek jest celem samym w sobie i jest twórcą własnej historii.
Ateizm ideologiczny: jest to reakcja teoretyczno – praktyczna Boga złączona z opcją alternatywną dla religii.
Ateizm funkcjonalny: jest to negacja Boga wynikająca z kontekstu kulturowo – pluralistycznego przeważnie negatywnie ukierunkowanego.
Ateizm socjologiczny: Bóg zneutralizowany przez ludzi zaczyna być identyfikowany z normami zachowań społecznych.
Ateizm ludzi młodych: podkreśla duży proces ideologizacji młodego pokolenia. Ich ateizm jest egzystencjalny.
Chrześcijanin w świecie ateistycznym
Konieczność odróżnienia między ateizmem a ateistą: negacja Boga jako stanowiska stwierdzającego oczywistość do odrzucania i potępiania wskazuje nam Vat. II, który odrzucił ateizm. Pewne formy ateizmu nie wykluczają, że gdzieś kryje się domyślna wiara w Boga. Dla oceny pojęcia ateisty nie bez znaczenia jest jego sytuacja osobowa zew. i wew. na podstawie, której neguje on istnienie Boga.
Unikanie wszystkiego co powadzi do rozpowszechnienia ateizmu: historia bardzo często pokazuje, że przez fałszywe ukazywanie wiary, czy niechrześcijańskie życie odpowiedzialni są za rozpowszechnianie się ateizmu.
Obowiązek naprawy szkód, które chrześcijanie zdziałali w tym aspekcie. Powinni przeciwstawiać się ateizmowi świadectwem żywej i dojrzałej wiary. Sprawiedliwość i miłość w oczach obserwatorów jawi się jako bezsilny i niewarty uwagi.
Obowiązek współpracy z ateistami. Wg Vat. II dla należytej budowy świata ta współpraca jest potrzebna. Chrześcijanin powinien stosować zasadę wolności religijnej nawet w stosunku do ateisty.
Verum elevans hominem 